Ngày đăng: [Tuesday, August 23, 2011]
Bài liên quan:
Bài viết gốc: The Last Days of Gaddafi
Bài viết của bà Yuriko Koike, cựu Bộ trưởng Quốc phòng, Cố vấn An ninh Quốc gia Nhật Bản, Chủ tịch Hội đồng điều hành của Đảng Dân chủ Tự do.
BENGHAZI – Kết thúc cuộc xung đột Libya cuối cùng đã đến. Phần lớn thủ đô của Libya hiện trong tay quân nổi dậy, với quân nổi dậy vào từ mọi hướng.
Sự bất lực quân sự của lực lượng trung thành với Đại tá Muammar Gaddafi - có thể nhìn thấy trong một tuần qua - kết hợp với tình trạng hỗn loạn chính trị của chế độ. Những người bạn nối khố có chức vụ cao của chính quyền Gaddafi đã đào thoát - gần đây nhất là Phó Bộ trưởng Nội vụ Nasser al-Mabrouk Abdullah, người đã trốn sang Cairo với chín thành viên gia đình, theo sau một vài ngày ông lãnh đạo dầu mỏ Libya đào tẩu, Omran Abukraa. Bây giờ một con trai của Gaddafi, Seif al-Islam, giả định người thừa kế của ông, đã bị bắt bởi quân nổi dậy. Cũng giống như Saddam Hussein vào năm 2003, Gaddafi dường như đã chạy trốn.
Vì vậy, bây giờ, cái gì sẽ trở thành một nước Lybia hậu Gaddafi? Cựu Ngoại trưởng Mỹ Colin Powell nổi tiếng đã cảnh cáo Tổng thống George W. Bush trước cuộc chiến Iraq rằng, "Nếu bạn phá vỡ nó, bạn phải sở hữu nó". Tuy nhiên, Bush đã nhún vai với cảnh báo của Powell, và đã không lâu, trước khi thế giới nhìn thấy trong nỗi kinh hoàng vì nó cho thấy rõ ràng rằng đã không có kế hoạch chi tiết để quản lý hoặc xây dựng lại Iraq thời hậu Saddam. Thay vào đó, Iraq phải chịu đựng một cuộc chiến tranh ghê tởm chống đối toàn diện (the war of all against all) với hàng ngàn cái chết không đếm xuể.
Liệu các nước trong khối NATO đã tiến hành can thiệp quân sự tại Libya có chuẩn bị tốt hơn để khôi phục lại một Libya bị vỡ vụn? May mắn thay, là một tư duy xây dựng (building block) không có sẵn trong Bush – nhưng một chính phủ hợp pháp để tiếp quản quyền hành - đã có sẵn cho Libya.
Hội đồng chuyển tiếp quốc gia (NTC: National Transitional Council), được thành lập vào tháng Hai 2011 bởi một liên minh nổi dậy đã được toi luyện ở Benghazi, nó được dẫn dắt bởi Mustafa Abdel-Jalil, người đã từ chức khỏi vị trí của mình khi là Bộ trưởng Tư pháp của Quaddafi vào ngày 26 tháng Hai trong việc ông phản ứng với cuộc đàn áp bạo lực của chế độ đối với những người biểu tình ôn hòa. Liệu nó có thể thực hiện quyền hạn và đảm bảo an ninh cho thường dân Lybia, bằng cách ấy để ngăn ngừa một sự tái phát của những sự trả thù đẩm máu (blood vendettas) như sự tan vỡ Iraq sau khi Saddam sụp đổ?
Là Chủ tịch Hội Hữu nghị Nhật Bản-Libya, tôi quyết định tìm hiểu. Vào cuối đêm ngày 5 tháng Tám, tôi đến thăm ông Abdel-Jalil ở Al Bayda, nó cách Benghazi khoảng 200 km. Tôi đến căn nhà nhỏ bé của Chủ tịch NTC sau nửa đêm, bởi vì nó là tháng Ramadan, khi người Hồi giáo thực hiện hành lễ Ramadan trong suốt thời gian ban ngày.
Với y phục truyền thống Libya, ông mời tôi một chiếc ghế đệm màu đỏ trong khi ông ngồi trên một cái ghế gỗ đơn giản. Thái độ khiêm tốn của ông với lập trường thẳng thắn hoàn toàn trái ngược với Gaddafi, người mà luôn luôn ngồi trên một ngai vàng như chiếc ghế sofa sang trọng khi tiếp khách.
Sinh năm 1952, Abdel-Jalil đã dự kiến một số bước để thiết lập các quy định của pháp luật ngay cả khi còn dưới quyền Gaddafi, một tuyên bố nổi tiếng của ông trước Đại Tá Gaddafi rằng: "Tôi quyết định dựa trên quy định của pháp luật”. Ông đã từng là một thẩm phán trong nhiều năm sau khi học Luật dân sự tại và luật Hồi giáo Sharia ở University of Libya. Sau khi làm việc với chức chánh án ở Al Bayda, ông được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Tư pháp trong năm 2007.
Một số người cho rằng, những nghiên cứu về luật Hồi giáo Sharia của ông, Abdel-Jalil có thể là một người theo trào lưu Hồi giáo chính thống (Islamic Fundamentalist). Tuy nhiên, nếu như vậy, thì tất cả các thẩm phán ở các nước Hồi giáo phải là các nhà theo trường phái chính thống, bởi vì tất cả trong số họ được giáo dục cả hai pháp luật về dân sự và luật Hồi giáo Sharia.
Abdel-Jalil không cho ấn tượng rằng ông muốn trở thành lãnh tụ đầu tiên của Lybia hậu Gaddafi. Nhưng nếu Abdel-Jalil là một con người của tư tưởng, thì Mahmoud Jibril, Chủ tịch Hội đồng quản trị điều hành của NTC, là một con người của hành động. Mahmoud Jibril sinh ra tại Benghazi vào năm 1952, ông lấy được bằng thạc sĩ và tiến sĩ tại University of Pittsburgh (UoP: University of Pittsburgh ở bang Pennsylvania – Hoa Kỳ - người dịch), sau khi tốt nghiệp từ Cairo University. Ông cũng đã phục vụ như một nhà tư vấn quản lý ở các nước Ả Rập, và trong một thời gian đã tham gia vào quản lý tài sản cho Sheikha Mozah, là một nhà hoạt động chính trị, người vợ của Tiểu Vương Qatar(1). Trong chế độ Gaddafi, ông đứng đầu Hội đồng Quốc gia và Hội đồng phát triển kinh tế quốc gia.
Cú đánh quan trọng nhất mà chính phủ lâm thời NTC đã thực hiện từ khi thành lập là vụ ám sát chỉ huy quân sự của những người nổi dậy, Thiếu Tướng Abdul Fatah Younis(2). Những chi tiết đằng sau cái chết của ông vẫn còn chưa rõ ràng, nhưng cái chết của ông tạo ra một cải tổ chính phủ, với bộ trưởng dầu mỏ và tài chính Ali Tarhouni và Ngoại trưởng Ali al-Issawi bị hất cẳng.
Loại bỏ Al-Issawi có thể đã được gắn liền với báo cáo rằng ông đã ban hành các hướng dẫn cho việc bắt giữ Younis một thời gian ngắn trước khi vụ ám sát. Vụ giết ông Abdul Fatah Younis đã thúc đẩy lo sợ rằng chiến tranh bộ lạc sẽ bùng nổ, vì Younis là một phần của bộ lạc Obaida hùng mạnh, họ sống xung quanh Benghazi. Chính phủ lâm thời, bằng cách ngăn chặn sự bùng phát bạo lực của bộ lạc giết lẩn nhau, cho thấy rằng nó có thể có thể khống chế được các loại thù địch của một Iraq hoang dại. Duy trì sự hợp tác của các bộ lạc có ảnh hưởng lớn trong từng khu vực, điều này sẽ là điều cần thiết để xây dựng một Libya ổn định sau Gaddafi.
Mặc dù NTC không phải là hoàn toàn thống nhất, Abdel-Jalil và Jibril đang đóng vai trò của mình trong một nỗ lực để củng cố tổ chức trong nước và sự hỗ trợ quốc tế an tâm. Các nhân vật khác bao gồm con trai của Vua Idris và con trai của Omar Mukhtar, những người anh hùng đã lãnh đạo phong trào kháng chiến chống Ý trong quá khứ. Song không ai trong số những hậu duệ này khẳng định sự thăng hoa về khả năng quyền lực rõ ràng cho nguyện vọng của nhân dân để bầu họ là nhà lãnh đạo tương lai một cách dân chủ.
Gaddafi bị lật đổ vua Idris cách đây 42 năm mà không có đổ máu. Cho đến khi sự thắng thế của những người nổi dậy đầy ấn tượng ở Tripoli, nó đã dường như có nghĩa như vỡ diễn loại Götterdämmerung(3) trên sa mạc, với cách chế độ của ông đi xuống trong biển lửa. Điều đó không còn bao lâu, và ngay bây giờ NTC cần phải bắt đầu thực sự cai trị đất nước. Những thử thách như vậy đã phải gánh lấy, đến nay cuộc nổi dậy có thể đạt được một vị trí tốt hơn để lãnh đạo một quá trình chuyển đổi dân chủ thành công hơn so với những nhận định của hầu hết các nhà quan sát.
Bản quyền: Project Syndicate, 2011.
Ghi chú của người dịch:
2. Cái chết Abdul Fatah Younis: đến giờ này vẫn còn là một ẩn số của nhiều lý giải. Những nhà bình luận có quan điểm theo cánh tả cho rằng ông bị nhóm Al Qaeda trà trộn trong lực lượng nổi dậy ám sát ông vì ông phản bội Gaddafi, và cũng là một cách để làm cho các sắc tộc có quyền lực mạnh trong những người nổi dậy bị chia rẻ đi đến thua trận trong cuộc cách mạng nội chiến ở Lybia, điều này còn chứng tỏ là nộ bộ của “phe phiến loạn” - theo cách của các nhà bình luận cánh tả - là bất đoàn kết. Còn các nhà bình luận theo cánh hữu thì cho rằng đây là sự thủ tiêu của chính phủ lâm thời đối với ông, vì cho rằng ông cựu bộ trưởng nội vụ của Gaddafi đang làm gián điệp cho Gaddafi trong nhóm người nổi dậy. Nhưng phát ngôn viên - ông Ibrahim Musa - của chính quyền lâm thời của Hội Đồng chuyển đổi quốc gia (NTC) thì tuyên bố cái chết của ông Abdul Fatah Younis là do lực lượng trung thành của ông Gaddafi đột kích ám sát. Song cũng một giả thuyết khác thì do tổ chức Al-Qaeda gây ra, mà Hội đồng chuyển tiếp quốc gia Libya không dám lên tiếng đổ tội cho Al-Qaeda vì sợ tổ chức này.
3. Götterdämmerung: là một vỡ nhạc kịch Opera của nhà viết kịch Opera có tên là Wilhelm Richard Wagner. Vỡ nhạc kịch này dựa theo thần thoại cổ Bắc Âu, nói lên chiến tranh tiên tri của các vị thần dẫn đến sự kết thúc bi thảm của thế giới loài người. Trong tiếng Anh đôi khi dùng từ này để ám chỉ những sự kiện có kết thúc bi thảm.
BS Hồ Hải dịch - Asia Clinic - 16h22', ngày thứ Ba, 23/8/2011
0 Nhận xét