Ngày đăng: [Wednesday, January 13, 2010]
Lọat bài này viết theo đơn đặt hàng của báo. Nhưng ngẫm lại: "Ta về ta tắm ao ta. Dù trong, dù đục ao nhà vẫn hơn" ca dao dân mình hay thật. Qua đây tôi xin cảm ơn TS Vũ Thị Phương Anh đã giúp tôi thu thập các cứ lịêu tổng hợp cho lọat bài viết này.
Tôi có ông bạn vong niên, làm bác sĩ thú y. Ngày xưa, ông là bạn học cùng thời với các cụ Huỳnh Văn Tiểng và Huỳnh Tấn Phát. Trước năm 1975, ông là giảng viên trường Đại học Nông Lâm Súc và là kiêm tổng giám đốc 6 trại nuôi gia súc, gia cầm vùng Thủ Đức. Ông có câu nói rất đời thường, nhưng rất đạo đức nghề nghiệp: “Nghề tao, con nào bệnh là xẻ thịt. Còn nghề mày là không được nghe con”.
Tuy vậy, với thời nay ngay cả dịch bệnh gia súc, gia cầm cũng cần cẩn trọng. Các nước tiên tiến trên thế giới, việc một con thú nuôi có chứng minh nhân dân là chuyện thường tình. Hơn nữa, thời đại bây giờ, cuộc sống công nghiệp đã giúp cho khoảng cách giữa con người ở cách xa nhau hàng nghìn cây số vẫn có thể gặp nhau chỉ trong một khoảng thời gian ngắn, nên chuyện dịch bệnh lây lan dễ dàng hơn. Một phần khác do dân số trên trái đất ngày càng đông và thông tin cập nhật nhanh là cái tốt. Bên cạnh những điều tốt luôn đi kèm những điều chưa tốt, nếu không biết chắc lọc thông tin bằng một kiến thức vững chắc và một trí óc tỉnh táo.
Nói dong dài để nói về cúm, vaccine và thuốc. Tôi xin bắt đầu từ cúm. Nó là do virus gây ra. Virus cúm có tên là influenza. Con cúm Influenza là thuộc gia đình Orthomyxoviridae RNA. Nó có 3 loại: A, B và C. Trong đó, lâu nay người ta vẫn thường gọi con virus gây dịch cúm cho người lẻ tẻ là thuộc dòng B và C. Vì các dòng B và C thay đổi kháng nguyên không quan trọng trong mức độ lây lan và gây bệnh. Còn con virus cúm gây bệnh dịch lớn là virus cúm influenza loại A. Vì sự thay đổi kháng nguyên của nó kéo theo mức độ gây bệnh trầm trọng và lây lan khác nhau. Trận đại dịch do cúm A gây ra lớn nhất cho đến nay, có tỷ lệ tử vong là 2,5% - Nó bắt đầu từ Tây Ban Nha 1918, đã làm chết ước tính khỏang 40-100 triệu người từ biến chứng của cúm A; trong đó có 500.000 người Mỹ.(1)
Khác với vi trùng là động vật đơn bào (2). Vi trùng có thể tự ăn, uống, sống và sinh sản, vì nó có khả tự nhân đôi như tế bào con người để sinh sản. Virus không làm được chức năng ăn uống và sinh sản. Vì nó chỉ có 1 chuỗi DNA hoặc RNA tùy theo dòng. Nên đặc điểm quan trọng của virus là nó chỉ sống được bên trong tế bào. Nó không sống được bên ngòai tế bào. Và ở trong tế bào nó dùng chuỗi DNA hoặc RNA chỉ huy bộ nhiễm sắc thể của tế bào người hoặc động vật mà nó xâm nhập sinh đẻ, ăn, uống dùm. Đây là điểm đặc thù khác nhau giữa vi trùng và virus, ngoài các đặc điểm khác. Và nó cũng là đặc điểm quan trọng mà việc điều trị vẫn còn là cánh cửa mở của y học thế giới. Qua đó, ta thấy cái từ virus máy tính là copy từ virus gây bệnh trong y học.
Tùy theo mỗi loài virus mà có một loại tế bào đích để sinh sống bên trong nội bào. Ví dụ, con cúm Influenza thì chọn tế bào niêm mạc đường hô hấp để sống. Con viêm gan siêu vi thì chọn tế bào gan chui vào để mà sống. Con HIV thì chọn tế bào bạch cầu chui vào để sống. Khi vào trong tế bào, virus cúm sẽ dùng RNA của nó chỉ huy bộ nhiễm sắc thể của tế bào niêm mạc hô hấp sinh sản, ăn, uống dùm nó. Sau khi đã ăn, uống no say hết tế bào chất và sinh sản đủ, chúng phá vỡ màng tế bào rồi chui vào những tế bào lành khác để tiếp tục chu trình cũ. Cứ tưởng tượng nó giống như phản ứng hạch tâm của bom nguyên tử. Cơ chế này là chung cho tất cả mọi virus, chứ không chỉ riêng cho con virus cúm Influenza.
Tóm lại, trong 3 loại virus A, B và C thì con cúm A là con nguy hiểm nhất. Vì thế chúng ta không thể trách tại sao mỗi lần thế giới phát hiện ra có chỉ một người bị nhiễm và bệnh cúm do virus cúm A là sự lo sợ nỗi lên như một trận chiến tranh thế giới thứ III đang đe dọa hủy diệt loài người.
Tuy vậy, với thời nay ngay cả dịch bệnh gia súc, gia cầm cũng cần cẩn trọng. Các nước tiên tiến trên thế giới, việc một con thú nuôi có chứng minh nhân dân là chuyện thường tình. Hơn nữa, thời đại bây giờ, cuộc sống công nghiệp đã giúp cho khoảng cách giữa con người ở cách xa nhau hàng nghìn cây số vẫn có thể gặp nhau chỉ trong một khoảng thời gian ngắn, nên chuyện dịch bệnh lây lan dễ dàng hơn. Một phần khác do dân số trên trái đất ngày càng đông và thông tin cập nhật nhanh là cái tốt. Bên cạnh những điều tốt luôn đi kèm những điều chưa tốt, nếu không biết chắc lọc thông tin bằng một kiến thức vững chắc và một trí óc tỉnh táo.
Nói dong dài để nói về cúm, vaccine và thuốc. Tôi xin bắt đầu từ cúm. Nó là do virus gây ra. Virus cúm có tên là influenza. Con cúm Influenza là thuộc gia đình Orthomyxoviridae RNA. Nó có 3 loại: A, B và C. Trong đó, lâu nay người ta vẫn thường gọi con virus gây dịch cúm cho người lẻ tẻ là thuộc dòng B và C. Vì các dòng B và C thay đổi kháng nguyên không quan trọng trong mức độ lây lan và gây bệnh. Còn con virus cúm gây bệnh dịch lớn là virus cúm influenza loại A. Vì sự thay đổi kháng nguyên của nó kéo theo mức độ gây bệnh trầm trọng và lây lan khác nhau. Trận đại dịch do cúm A gây ra lớn nhất cho đến nay, có tỷ lệ tử vong là 2,5% - Nó bắt đầu từ Tây Ban Nha 1918, đã làm chết ước tính khỏang 40-100 triệu người từ biến chứng của cúm A; trong đó có 500.000 người Mỹ.(1)
Khác với vi trùng là động vật đơn bào (2). Vi trùng có thể tự ăn, uống, sống và sinh sản, vì nó có khả tự nhân đôi như tế bào con người để sinh sản. Virus không làm được chức năng ăn uống và sinh sản. Vì nó chỉ có 1 chuỗi DNA hoặc RNA tùy theo dòng. Nên đặc điểm quan trọng của virus là nó chỉ sống được bên trong tế bào. Nó không sống được bên ngòai tế bào. Và ở trong tế bào nó dùng chuỗi DNA hoặc RNA chỉ huy bộ nhiễm sắc thể của tế bào người hoặc động vật mà nó xâm nhập sinh đẻ, ăn, uống dùm. Đây là điểm đặc thù khác nhau giữa vi trùng và virus, ngoài các đặc điểm khác. Và nó cũng là đặc điểm quan trọng mà việc điều trị vẫn còn là cánh cửa mở của y học thế giới. Qua đó, ta thấy cái từ virus máy tính là copy từ virus gây bệnh trong y học.
Tùy theo mỗi loài virus mà có một loại tế bào đích để sinh sống bên trong nội bào. Ví dụ, con cúm Influenza thì chọn tế bào niêm mạc đường hô hấp để sống. Con viêm gan siêu vi thì chọn tế bào gan chui vào để mà sống. Con HIV thì chọn tế bào bạch cầu chui vào để sống. Khi vào trong tế bào, virus cúm sẽ dùng RNA của nó chỉ huy bộ nhiễm sắc thể của tế bào niêm mạc hô hấp sinh sản, ăn, uống dùm nó. Sau khi đã ăn, uống no say hết tế bào chất và sinh sản đủ, chúng phá vỡ màng tế bào rồi chui vào những tế bào lành khác để tiếp tục chu trình cũ. Cứ tưởng tượng nó giống như phản ứng hạch tâm của bom nguyên tử. Cơ chế này là chung cho tất cả mọi virus, chứ không chỉ riêng cho con virus cúm Influenza.
Tóm lại, trong 3 loại virus A, B và C thì con cúm A là con nguy hiểm nhất. Vì thế chúng ta không thể trách tại sao mỗi lần thế giới phát hiện ra có chỉ một người bị nhiễm và bệnh cúm do virus cúm A là sự lo sợ nỗi lên như một trận chiến tranh thế giới thứ III đang đe dọa hủy diệt loài người.
Tài liệu tham khảo:
Đón đọc phần II: Thuốc điều trị
1 Nhận xét
Cháu xin góp ý là bác sĩ nên để link vào dòng chữ màu xanh "Đón đọc phần...." ở bài này cũng như các bài khác để người đọc dễ theo thứ tự bài viết. Cháu nghĩ sẽ có vài đọc giả không bấm ngược lại rồi tự tìm trong danh sách được ạ.
Trả lờiXóa